کم خونی زمانی رخ می دهد که تعداد گلبول قرمز یا سطح هموگلوبین پایین تر از حالت طبیعی باشد گفته می شود فرد دچار کم خونی است. متخصصان کم خونی را یک بیماری خاموش می شناسند که موجب خستگی و ضعف مداوم و در صورت درمان مشکلات جدی در سلامتی شما ایجاد می کند. اگر برای شما هم مهم است بدانید کم خونی چیست و چه علائم و عوارضی دارد؟ این مطلب را مطالعه کنید تا به بررسی علل، نشانه ها و راه های پیشگیری و درمان کم خونی بپردازیم. با مراجعه به بهترین متخصص داخلی تهران می تواند با تشخیص دقیق و درمان مؤثر به بهبود بیماری کم خونی شما کمک کند.
کم خونی چیست؟
کم خونی یا آنمی زمانی رخ می دهد که بدن به اندازه کافی گلبول های قرمز یا هموگلوبین برای حمل اکسیژن به اندام ها نداشته باشد. گلبول های قرمز وظیفه دارند اکسیژن را از ریه ها به تمام قسمت های بدن برسانند و هموگلوبین پروتئینی است که به اکسیژن متصل می شود و به گلبول ها قرمز در اکسیژن رساندن به بافت های مختلف کمک می کند.
کم خونی بر توانایی بدن در اکسیژن رسانی به سلول و بافت تاثیر مستقیم دارد. اکسیژن برای تولید انرژی در سلول ها ضروری است. در واقع، اکسیژن به تولید ATP (آدنوزین تری فسفات) که منبع اصلی انرژی بدن است کمک می کند. اگر سلول ها به اکسیژن نرسد بدن قادر به تولید انژی کافی برای فعالیت های داخلی بدن و روزانه نداشته و نمی تواند عملکرد خوبی داشته باشد این مسئله می تواند باعث ضعف عضلات، خستگی و کاهش توانایی بدن در برابر فشارهای جسمی شود.
عوارض کم خونی
اندام هایی مانند قلب و مغز که به اکسیژن بیشتری نیاز دارند بیشتر تحت تاثیر کم خونی قرار می گیرند در ادامه با عوارضی که احتمال دارد در اثر کم خونی کم خونی ایجاد شود آشنا خواهیم شد.
- خستگی و ضعف مداوم: کاهش اکسیژن رسانی به سلول ها باعث کمبود انرژی در بدن شده و باعث خستگی و ضعف مداوم (حتی با استراحت کافی) می شود.
- سرگیجه و سردرد: مغز برای عملکرد طبیعی به اکسیژن نیاز دارد کمبود آن می تواند باعث سرگیجه، سردردهای مکرر و کاهش تمرکز شود.
- رنگ پریدگی پوست و مخاط: کاهش تعداد گلبول های قرمز باعث می شود پوست و بخش های داخلی مانند لب ها و لثه ها رنگ پریده به نظر برسند.
- تپش قلب و مشکلات قلبی: قلب برای جبران کمبود اکسیژن مجبور است سریع تر کار کند که می تواند منجر به تپش قلب، درد قفسه سینه یا حتی نارسایی قلبی در موارد شدید شود.
- تنگی نفس: بدن به دلیل کمبود اکسیژن نمی تواند به خوبی فعالیت های فیزیکی را انجام دهد و در نتیجه حتی در فعالیت های سبک دچار تنگی نفس می شود.
- سرما در دست ها و پاها: گردش خون ضعیف و کمبود اکسیژن ممکن است باعث احساس سردی و بی حسی در دست ها و پاها شود.
- کاهش توانایی تمرکز و عملکرد ذهنی: کمبود اکسیژن در مغز می تواند منجر به مشکلاتی مانند کاهش حافظه، تمرکز و عملکرد شناختی شود.
- اختلال در سیستم ایمنی: بدن در کم خونی نمی تواند به خوبی در برابر عفونت ها مقاومت کند و احتمال بیمار شدن افزایش می یابد.
- ریزش مو: کمبود مواد مغذی و اکسیژن به فولیکول های مو می تواند باعث ریزش مو یا ضعیف شدن موها شود.
- بی اشتهایی و کاهش وزن: برخی افراد مبتلا به کم خونی دچار کاهش اشتها شده و در نتیجه ممکن است وزن بدنشان کاهش یابد.
- سندروم پای بی قرار: در برخی موارد کم خونی می تواند منجر به بروز سندروم پای بی قرار شود که فرد احساس ناخوشایند در پاهای خود دارد و مجبور به تکان دادن آن ها است.
تشخیص و درمان به موقع کم خونی می تواند از بروز این عوارض جلوگیری کرده و به بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
انواع کم خونی
کم خونی انواع مختلفی دارد و هر نوع می تواند دلایل و علائم متفاوتی داشته باشد. کم خونی زمانی رخ می دهد که بدن قادر به تولید یا نگهداری کافی از گلبول های قرمز سالم نباشد. در ادامه به برخی از مهم ترین انواع کم خونی می پردازیم:
کم خونی تالاسمی
کم خونی تالاسمی یک اختلال ژنتیکی است که در اثر نقص در تولید هموگلوبین در مغز استخوان رخ می دهد. هموگلوبین مولکولی است که وظیفه حمل اکسیژن به بافت های بدن را بر عهده دارد. در بیماران مبتلا به تالاسمی، گلبول های قرمز ناپایدار، کوچک و شکننده بوده و به سرعت از بین می روند. این بیماری به دو شکل خفیف (مینور) و شدید (ماژور) دیده می شود.
در تالاسمی مینور فرد ممکن است علائم خاصی نداشته باشد و تنها ناقل ژن بیماری باشد، اما در تالاسمی ماژور بیمار نیاز به تزریق منظم خون دارد. در موارد شدید، پیوند مغز استخوان ممکن است تنها راه حل باشد. عدم مدیریت مناسب تالاسمی می تواند منجر به بروز عوارض جدی مانند بزرگ شدن طحال، مشکلات قلبی شود. درمان های جدید مانند استفاده از داروهای آهن زدا به کنترل بهتر این بیماری کمک کرده اند.
کم خونی همولیتیک
کم خونی همولیتیک زمانی رخ می دهد که گلبول های قرمز خون قبل از موعد طبیعی از بین بروند و بدن نتواند به اندازه کافی گلبول های جدید تولید کند. این کم خونی ممکن است به دلایل ارثی مانند نقص در غشای گلبول های قرمز یا کمبود آنزیم های حیاتی رخ دهد. همچنین عوامل محیطی نظیر عفونت ها، بیماری های خودایمنی یا واکنش های دارویی می توانند منجر به بروز این نوع کم خونی شوند. علائم کم خونی همولیتیک شامل خستگی مفرط، رنگ پریدگی، زردی پوست و چشم ها (یرقان) و تپش قلب است. درمان این نوع کم خونی بستگی به علت آن دارد و ممکن است شامل مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی یا حتی برداشتن طحال باشد.
کم خونی عصبی (پرنیشیوز)
کم خونی پرنیشیوز زمانی رخ می دهد که بدن به دلیل اختلال در جذب ویتامین B12 قادر به تولید گلبول های قرمز سالم به مقدار کافی نیست. این ویتامین نقش مهمی در عملکرد سیستم عصبی نیز دارد. علت اصلی این نوع کم خونی معمولا اختلال در تولید فاکتور داخلی معده است که برای جذب ویتامین B12 ضروری است.
افراد مبتلا به این کم خونی ممکن است علائمی مانند بی حسی و گزگز در دست و پا، ضعف عضلات، مشکلات حافظه و خستگی را داشته باشند. این مشکل بیشتر در سالمندان یا افرادی دیده می شود که به دلیل اختلالات گوارشی در جذب مواد مغذی دچار مشکل هستند. درمان این بیماری شامل تزریق دوره ای ویتامین B12 یا مصرف مکمل های خوراکی است و باید به موقع آغاز شود تا از بروز عوارض عصبی پیشگیری شود.
کم خونی ناشی از کمبود آهن
کم خونی ناشی از کمبود آهن شایع ترین نوع کم خونی است و زمانی رخ می دهد که بدن به مقدار کافی آهن برای تولید هموگلوبین در اختیار نداشته باشد. این نوع کم خونی در زنان باردار، افرادی که دچار خونریزی های مزمن (مانند خونریزی های گوارشی یا قاعدگی های شدید) هستند و کسانی که تغذیه مناسبی ندارند شایع است. درمان شامل مصرف مکمل های آهن، اصلاح رژیم غذایی و در موارد شدید تزریق آهن یا تزریق خون است. با مصرف مواد غذایی حاوی آهن مانند گوشت قرمز، اسفناج و عدس از بروز این نوع کم خونی جلوگیری کنید.
علائم کم خونی چیست؟
کم خونی دارای نشانه های متعددی است که با توجه به نوع و شدت آن متفاوت هستند. برخی از این علائم در مراحل اولیه بروز می کنند در حالی که برخی دیگر نشان دهنده پیشرفت بیماری هستند و نیاز به رسیدگی دارند.
|
نوع کم خونی |
علت بروز |
علائم اولیه |
علائم پیشرفته |
راه های درمان |
|
کم خونی در مردان |
کمبود آهن به دلیل تغذیه نامناسب یا خونریزی داخلی |
ضعف، خستگی، کاهش تمرکز |
تنگی نفس، رنگ پریدگی |
مصرف مکمل آهن و رژیم غذایی متعادل |
|
کم خونی شدید در بانوان |
از دست دادن خون زیاد در قاعدگی یا بارداری |
سردی دست و پا، خستگی مداوم |
ریزش مو، سرگیجه، ضعف عضلانی |
مشورت با پزشک برای بررسی دقیق تر |
|
کم خونی خطرناک |
کمبود ویتامین B12 یا اختلالات مغز استخوان |
نفس تنگی، فشار خون پایین |
درد قفسه سینه، رنگ پریدگی شدید |
انجام آزمایش خون و درمان فوری |
|
کم خونی در دوران پریود |
کاهش سطح آهن به دلیل خونریزی زیاد در قاعدگی |
خستگی، کاهش انرژی، سردرد |
سرگیجه، رنگ پریدگی |
مصرف مکمل های مناسب و چکاپ منظم |
این جدول به درک بهتر علائم و ارائه راهکارهای مناسب کمک می کند. در صورت بروز علائم پیشرفته، توصیه می شود با بهترین متخصص داخلی مشهد مشورت کرده و درمان لازم را انجام دهید.
برای درمان کم خونی چه بخوریم؟
اگر با مشکل کم خونی دست و پنجه نرم می کنید، مصرف مواد غذایی مناسب می تواند به بهبود سطح آهن و ویتامین های ضروری در بدن کمک کند. در ادامه چند گروه غذایی و نکات تغذیه ای موثر برای رفع کم خونی را به شما معرفی می کنم.
مصرف مواد غذایی غنی از آهن
آهن در دو نوع هِم و غیرهِم موجود است. آهن هم که در منابع حیوانی مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی و جگر یافت می شود، جذب بهتری در بدن دارد. در مقابل، آهن غیرهِم که در منابع گیاهی مانند اسفناج، عدس، لوبیا و غلات غنی شده یافت می شود جذب کمتری دارد اما مصرف همزمان ویتامین C با این خوراکی ها می تواند به جذب بهتر آهن کمک کند.
تقویت جذب آهن با ویتامین C
برای جذب کامل از آهن غیرهِم در غذاهای گیاهی، مصرف ویتامین C ضروری است. ویتامین C جذب آهن را افزایش می دهد و از دفع سریع آن جلوگیری می کند. می توانید وعده های غذایی حاوی آهن را با خوراکی هایی مانند پرتقال، لیمو، توت فرنگی، فلفل دلمه ای، کیوی یا گوجه فرنگی مصرف کنید. برای مثال، مصرف سالاد اسفناج با آب لیمو یا نوشیدن آب پرتقال در کنار وعده های غذایی سرشار از آهن می تواند به بهبود جذب کمک کند و اثرات کم خونی را کاهش دهد.
خوراکی های سرشار از ویتامین B12
کمبود ویتامین B12 یکی از علل رایج کم خونی است، زیرا این ویتامین در تولید گلبول های قرمز نقش مهمی دارد. ویتامین B12 بیشتر در محصولات حیوانی مانند گوشت قرمز، ماهی، تخم مرغ و لبنیات یافت می شود. افرادی که رژیم گیاه خواری دارند، ممکن است به کمبود B12 دچار شوند و نیاز به مصرف داروهای مکمل B12 یا استفاده از مواد غذایی که دارای ویتامین B12 باشند. مصرف مرتب منابع ویتامین B12 به همراه آزمایش های دوره ای به پیشگیری و درمان کم خونی کمک می کند.
اهمیت اسید فولیک (ویتامین B9) در تولید گلبول های قرمز
اسیدفولیک یا ویتامین B9 برای تولید و تکثیر سلول های خونی ضروری است. کمبود اسید فولیک می تواند به کاهش تولید گلبول های قرمز و بروز کم خونی منجر شود. منابع طبیعی اسیدفولیک شامل سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج، کلم بروکلی و آووکادو، حبوبات و مرکبات هستند. این مواد غذایی را می توان به راحتی در وعده های غذایی روزانه گنجاند تا از بروز کم خونی جلوگیری شود. در موارد شدیدتر، مکمل های اسیدفولیک به توصیه پزشک مورد استفاده قرار می گیرند.
پرهیز از مصرف مواد غذایی بازدارنده جذب آهن
برخی مواد غذایی و نوشیدنی ها می توانند جذب آهن را مختل کنند. چای و قهوه به دلیل وجود تانن مانع جذب آهن می شوند و بهتر است حداقل دو ساعت قبل یا بعد از مصرف غذاهای سرشار از آهن مصرف شوند. همچنین کلسیم موجود در لبنیات مانند شیر و ماست نیز می تواند جذب آهن را کاهش دهد.
سوالات متداول
چه کسانی بیشتر در معرض کم خونی هستند؟
زنان به دلیل عادت ماهانه، بارداری، کودکان در حال رشد، سالمندان و افراد گیاه خوار یا کسانی که رژیم غذایی نامتعادل دارند بیشتر در معرض کم خونی قرار می گیرند.
آیا مصرف مکمل آهن برای همه افراد مبتلا به کم خونی ضروری است؟
خیر. مصرف مکمل آهن تنها با تشخیص پزشک توصیه می شود. گاهی کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 یا اسیدفولیک است و مصرف آهن به تنهایی کمکی نخواهد کرد. انجام آزمایش خون برای تشخیص دقیق ضروری است.
چقدر زمان می برد تا علائم کم خونی با مصرف غذاهای مناسب بهبود پیدا کند؟
بهبود علائم کم خونی بسته به شدت مشکل و نوع درمان متفاوت است. معمولا با تغییر رژیم غذایی و مصرف مکمل ها، طی چند هفته تا چند ماه علائم کاهش پیدا می کنند. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به زمان بیشتری باشد.
تایتل: کم خونی چیست؟( علائم + انواع + خوراکی های درمانی)
متا: اگر شما نمیدانید کم خونی چیست و چه علائم و عوارضی دارد این مطلب را از دست ندهید تا به پاسخ سوالات خود برسید برای مطالعه بیشتر کلیک کنید.
