اختلال دوقطبی یک اختلال روانپزشکی است که بر اساس تغییرات شدید و غیر عمد در حالت های خلقی و انرژی میان دو قطب احساسی یعنی حالت اوج (mania) و حالت افسردگی (depression) تشخیص داده می شود. این اختلال اغلب باعث تغییرات شدید در خلق و خو فرد مبتلا می شود و به صورت ناخودآگاه در افکار و رفتاری های او نمایان می شود.
در این مقاله، هدف ما بررسی اثرات اختلال دوقطبی بر افراد و جامعه است. ما اطلاعات اخیر درباره این اختلال را مورد بررسی قرار داده و دلایل اینکه چرا این اختلال به طور گسترده در جوامع ما رخ می دهد را بررسی خواهیم کرد. هدف ما از این مقاله، افزایش آگاهی عمومی درباره اختلال دو قطبی و ارائه راهکارهای مناسب برای کنترل و مدیریت آن است. امیدواریم با آگاهی بیشتر درباره اختلال دوقطبی به عوامل روانی و جسمی آن پی ببریم و راه های موثری برای کنترل آن پیدا کرده و به افراد مبتلا به این اختلال کمک کنیم تا زندگی بهتری داشته باشند.
اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی یکی از اختلالات روانی پیچیده است که در آن افراد دچار تغییرات شدید و بیش از حد در مزاج و احساسات خود می شوند. این اختلال شامل دو فاز نوسانی است؛ فاز افسردگی که با احساسات ناامیدی، بی اشتهایی، اضطراب و عدم تمرکز همراه است و فاز شیدایی که با تحریک و بالارفتن مزاج، خودباوری بیش از حد، افکار پراکنده همراه است. این تغییرات مزاجی و احساسی می تواند تا چندین هفته یا ماه ادامه داشته باشد و برای فرد دچار دشواری های جدی در کار، رابطه های اجتماعی و عملکرد عادی خود شود.
دلایل بروز اختلال دوقطبی در افراد چیست؟
علل و دلایل بروز اختلال دوقطبی در افراد متنوع هستند و ممکن است شامل ژنتیک، محیط و عوامل بیولوژیکی باشند. مثلاً، افرادی که دارای فرزندان یا بستگان درجه یکی با اختلال دوقطبی هستند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند. عوامل محیطی نیز می تواند مثل بارداری، تحصیلات بالا، عدم تعادل افکار و روابط میان فرد و خانواده، سوء استفاده از مواد مخدر و عوامل استرس زا نارسا باعث بروز اختلال دوقطبی شوند.
با توجه به عوارض جانبی و تأثیرات روانی و اجتماعی بسیار شدید اختلال دوقطبی، شناخت و درمان درست آن امری بسیار حیاتی است. لذا لازم است که افرادی که از علائم این اختلال رنج می برند یا افرادی که در خانواده یا بستگان خود افرادی با اختلال دوقطبی دارند، به علائم و درمان آن آگاه شوند و در صورت لزوم به دکتر روانشناس مراجعه کنند.
علائم اختلال دوقطبی چیست؟
هر چند که دلایل اختلال دوقطبی هنوز مشخص نیست، اما ممکن است به عوامل عصبی و ژنتیکی مرتبط باشد. برخی از علائم اختلال دو قطبی عبارتند از:
- تغییرات تند در خلق و خو
- افکار مرتبط به خیالپردازی و وهم
- احساسات شدید مانند: خشونت، اضطراب، ناراحتی
- مشکلات خواب
- تغییرات در فعالیت های روزمره
این اختلال می تواند بر تمامی جوانب زندگی فرد از جمله روابط شخصی، کارآمدی شغلی، وضعیت مالی و کیفیت زندگی تأثیر بگذارد. در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به اختلال دو قطبی نیاز به مراقبت های درمانی و دارویی دائمی دارند تا بتوانند زندگی روزمره خود را به صورت عادی و موثری ادامه دهند. البته، پیشرفت هایی در درمان این اختلال انجام شده است و اکنون می توان با استفاده از ترکیب درمان های مختلف، مانع از بروز حملات و عوارض جانبی ناشی از داروهای تجویز شده باشیم. اختلال دو قطبی باعث بروز مشکلات طولانی مدت همچون افزایش خطر بروز اعتیاد، خودکشی، مشکلات خانوادگی و سلامت جسمانی می شود، بنابراین شناخت علائم و درمان صحیح این اختلال امری بسیار حیاتی است.
اختلال دوقطبی در چه سنی رخ می دهد؟
اختلال دوقطبی معمولاً در سنین 18 تا 25 سال شروع می شود اما ممکن است در سنین بالاتر نیز رخ دهد. علت این اختلال هنوز به طور دقیق مشخص نشده است اما عوامل مختلفی مانند ژنتیک، محیط، استرس و مصرف مواد مخدر می توانند نقش مهمی در آن داشته باشند. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نیازمند درمان مناسب و مداوم هستند تا بتوانند با این اختلال زندگی کنند. بدون درمان، این افراد ممکن است دچار مشکلات جدی در زندگی شخصی و اجتماعی خود شوند. به طور کلی، بالغ بر 2.6٪ افراد در سراسر جهان مبتلا به اختلال دوقطبی هستند که میزان شیوع آن در مردان و زنان برابر است.
چگونه اختلال دو قطبی را تشخیص دهیم؟
تشخیص اختلال دو قطبی یک فرایند پیچیده و مهم در حوزه بهداشت روان است. این اختلال در سطح شدیدی از مسائل روانشناختی و شناختی مانند تغییرات مزاج، اختلالات خواب و افکار خودکشی تاثیر می گذارد. برای ارزیابی این اختلال، اولین گام توصیف سابقه و علائم بیمار برای متخصص روانشناس است.
این توصیف شامل مشاهدات بالینی، روش های جامعه شناختی و ایجاد گزارش های کامل از سابقه مراجعه به درمانگاه و تاریخچه خانوادگی بیمار است. سپس، بر اساس معیارهای تشخیصی ویرایش پنجم از آماریه بیماریهای روانی و اختلالات جنبه ای (DSM-5)، ارزیابی بالینی تکمیل می شود. این معیارها شامل علائم و نشانه های مشخص و معیارهای تشخیصی جایگزین هستند که برای تشخیص دقیق و شناخت اختلال دوقطبی استفاده می شوند.
در نهایت، تشخیص دقیق این اختلال بسیار مهم برای درمان مناسب و موثر است. با تشخیص صحیح، متخصصان بهداشت روان می توانند درمان مناسبی را برای کنترل علائم و مدیریت بیشترین اثرات جانبی این اختلال تجویز کنند. همچنین، این تشخیص می تواند به بیماران و خانواده های آنها کمک کند تا از طریق آگاهی از بیشترین اثرات این اختلال بر روی زندگی روزمره، بهترین تصمیمات را در مورد درمان و مدیریت آن اتخاذ کنند. بنابراین، تشخیص دقیق اختلال دوقطبی به عنوان یکی از اصلی ترین مراحل درمان، بسیار حائز اهمیت و ضروری است.
تفاوت اختلال دوقطبی با نوسانات خلقی چیست؟
تفاوت اصلی بین اختلال دوقطبی و نوسانات خلقی این است که اختلال دوقطبی بیشتر یک اختلال روانی است که نیاز به درمان دارد و می تواند باعث تغییرات شدید در زندگی فرد شود. در حالی که نوسانات خلقی ممکن است در هر فردی رخ دهد ولی معمولاً اثرات شدیدی بر روی زندگی روزمره فرد ندارد. همچنین، در نوسانات خلقی تناوب حالات تجربه شده معمولاً در مدت کوتاه تری اتفاق می افتد و شدت آن کمتر است. در حالی که در اختلال دوقطبی، ممکن است تناوب حالات تا مدت زمان طولانی تری اتفاق بیافتد و اثرات جانبی بسیار زیادی بر روی زندگی فرد داشته باشد.
بهترین روش های درمان اختلال دوقطبی
یکی از مهمترین گزینه های درمانی اختلال دوقطبی مصرف داروها است. انواع تثبیت کننده های خلق و خو و ضد روان پریشی، می توانند به کنترل علائم اختلال دوقطبی کمک کنند. این داروها می توانند تعادل شیمیایی مغز را بهبود دهند و در نتیجه تغییرات خلق و خو و هیجانات را کاهش دهند. با این حال، برخی از داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند و یا برای همه افراد موثر نباشند.
علاوه بر داروها، درمان شناختی-رفتاری نیز به عنوان یک روش موثر برای کنترل این اختلال معرفی شده است. در این درمان، افراد یاد می گیرند که چگونه با تغییر تفکرات و رفتارهای خود، بر روی خلق و خو و هیجاناتشان تاثیر بگذارند. همچنین، استفاده از ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی می تواند به بهبود روابط فردی و جامعه ای فرد کمک کند و در نتیجه باعث بهبود علائم اختلال دوقطبی شود.
اما جایگزینی درمان دارویی و شناختی-رفتاری با تغییر سبک زندگی نیز موثر است. به عنوان مثال، اهمیت خواب منظم و ورزش برای بهبود علائم اختلال دو قطبی بسیار مهم است. همچنین، مدیریت استرس و محرک ها نیز می تواند به کنترل علائم این اختلال کمک کند.
در نهایت، برخی افراد ممکن است تمایل داشته باشند به جای درمان های سنتی از روش های جایگزین استفاده کنند. مکمل ها و داروهای گیاهی می توانند به عنوان گزینه های جایگزین درمانی برای اختلال دوقطبی مطرح شوند. همچنین، ذهن آگاهی و مراقبه نیز به کنترل این اختلال کمک می کنند و بهبود علائم را به همراه دارند.
با توجه به ماهیت پیچیده این اختلال، استفاده از ترکیبی از گزینه های درمانی می تواند به عنوان یک راهکار موثر برای کنترل و مدیریت آن در نظر گرفته شود. همچنین، مشاوره و پشتیبانی حرفه ای از دکتر روانشناس نیز می تواند به افراد مبتلا به این اختلال کمک کند تا با موفقیت به اداره و کنترل آن دست یابند.
